Случайный отрывок из текста: Райнер Мария Рильке. Письма к молодому поэту
... И Ваше сомнение может стать хорошим свойством, если Вы воспитаете его. Оно должно стать сознательным, критическим. Спрашивайте его всякий раз, когда оно что-нибудь хочет Вам отравить, почему это дурно, требуйте от него доказательств, испытывайте его, и Вы увидите, что оно порой бывает беспомощным и смущенным, порой мятежным. Но не уступайте ему, требуйте аргументов и действуйте всегда с неизменным вниманием и последовательностью, и наступит день, когда и оно из разрушителя станет одним из верных Ваших работников и, быть может, самым умным из всех, которые строят Вашу жизнь. ...  Полный текст

Эту сказку можно посмотреть на 2-х языках одновременно Выберите языки: Русский Английский Белорусский Французский Испанский и Русский Английский Белорусский Французский Испанский		Оцените эту сказку: 5 - Очень хорошо 4 - Хорошо 3 - Нейтрально 2 - Плохо 1 - Очень плохо Всего оценок: 3, средняя: 5.0 (от 1 до 5)

Стары дом

На адной вуліцы стаяў зусім стары дом, пабудаваны яшчэ каля трохсот гадоў таму — гэтае можна было лёгка ўбачыць, бо на яго карнізе, у віньетцы-завітушцы з цюльпанаў і хмелю, быў выразаны год ягонай пабудовы, а пад ім — даўнімі літарамі і з захаваннем даўняга правапісу ажно цэлы верш. З ліштваў і шалёвак пазіралі смешныя твары-мордачкі, што выяўлялі розныя ўхмылкі. Верхні паверх дома быў значна шырэйшы за ніжні; пад самым дахам быў вадасцёчны латок, што заканчваўся драконаваю галавой. Дажджавая вада павінна была вылівацца ў дракона з зяпы, але сачылася з жывата — латок быў дзіравы.

Усе іншыя дамы на вуліцы былі новенькія, чысценькія, з вялікімі вокнамі і гонкімі, роўнымі сценамі; як адчувалася, яны, гэтыя свежыя пабудовы, не хацелі знацца са старым домам і нават думалі: «Ці доўга ён будзе тырчаць тут на ганьбу ўсёй вуліцы? З-за гэтага выступу нам не відаць, што робіцца вакол! А лесвіца, а лесвіца! Шырокая, нібы ў палацы, і высокая, быццам вядзе на званіцу! Жалезныя парэнчы нагадваюць уваход у магільны склеп, а на дзвярах блішчаць вялікія медныя клямкі! Проста непрыстойна!»

Насупраць старога дома, на іншым баку вуліцы, стаялі гэткія ж новенькія, чысценькія домікі і думалі тое ж, што іхнія калегі; але ў адным з іх сядзеў каля акна малы ружовашчокі хлапчук з яснымі, зіхотнымі вачыма; яму стары дом і пры сонечным, і пры месяцавым святле падабаўся куды болей за іншыя дамы. Пазіраючы на сцяну старога дома з патрэсканаю, а сям-там і з абляцелай атынкоўкаю, ён у думках маляваў сабе самыя дзіўныя карціны мінулага, уяўляў усю вуліцу забудаваную такімі ж дамамі, з шырокімі лесвіцамі, выступамі і востраверхімі дахамі, бачыў перад сабою салдатаў з сякерамі і дзідамі на доўгім дрэўку, а вадасцёчныя латкі — драконамі і змеямі... Канечне ж, нельга было не паўзірацца на стары дом! Жыў у ім адзін дзядок, які насіў кароткія штаны да каленяў, жупан з вялікімі металічнымі гузікамі і парык, пра які адразу ж можна было сказаць: вось гэта сапраўдны валоснік! Раніцамі да старога прыходзіў стары пакаёвы, які прыбіраў усё ў доме і спаўняў усе гаспадаровы наказы; астатні час стары заставаўся дома адзін-адзінюткі. Калі-нікалі ён падыходзіў да акна кінуць позірк на вуліцу і на суседнія дамы; хлапчук, які сядзеў каля акна, хітаў старому галавой і меў у адказ такі ж сяброўскі ківок. Так яны пазнаёміліся і пасябравалі, хоць ні разу не загаварылі адзін з адным, — гэта ні кроплі ім не замінала!

Аднойчы хлапчук пачуў, як маці сказала бацьку:

— Стары ўвогуле жыве няблага, але ён такі адзінокі, бедны!

У наступную ж нядзелю хлапчук загарнуў штосьці ў паперчыну, выйшаў за вароты і запыніў пакаёвага старога.

— Будзь добры! Занясі гэта ад мяне старому пану! У мяне два алавяныя салдацікі, вось яму адзін! Няхай ён застанецца ў яго, бо стары пан гэтакі адзінокі, бедны!

Пакаёвы, здаецца, узрадаваўся, кіўнуў галавой і занёс салдаціка ў стары дом. Затым той жа слуга заявіўся да хлапчука запытаць, ці не пажадае ён сам зайсці да старога пана. Бацькі дазволілі, і хлапчук адправіўся ў госці.

Медныя бляшкі на поручнях лесвіцы блішчэлі ярчэй, чым калі, быццам іх нацёрлі, чакаючы госця, а жвавыя трубачы — на дзвярах былі выразаныя якраз трубачы, якія выцікоўвалі з цюльпанаў, — здавалася, дзьмулі ў трубы з усяе сілы, і шчокі іхнія напаўняліся, круглелі больш, чым заўсёды. Яны трубілі: «Тра-та-та-та! Хлопчык ідзе! Тра-та-та-та!» Дзверы адчыніліся, і хлапчук зайшоў у вітальню. Усе сцены былі абвешаны старымі партрэтамі рыцараў у латах-панцырах і жанчын у шаўковых сукенках, рыцарскія даспехі пазвоньвалі, а сукенкі шамацелі... Затым хлапчук трапіў на лесвіцу, што спачатку вяла высока ўверх, а пасля зноў уніз, і апынуўся на даволі-такі пракаветнай тэрасе з вялікімі дзіркамі і шырокімі шчылінамі ў падлозе, з якіх вытыркаліся зялёная трава і лісце. Уся тэраса, увесь двор і нават уся сцяна дома былі абчапляныя зеленню, дык тэраса здавалася сапраўдным садам, хоць на самай справе гэта была толькі тэраса! Тут стаялі старыя гаршкі для кветак нападобе галоў з аслінымі вушамі; кветкі раслі ў іх як хацелі. У адным гаршку так і лезлі цераз край гваздзікі: зялёныя сцяблінкі іх разбягаліся ва ўсе бакі, і гваздзікі нібы гаварылі: «Ветрык песціць нас, сонейка цалуе і абяцае падарыць нам у нядзелю яшчэ адну кветачку! Яшчэ адну кветачку ў нядзелю!»

З тэрасы хлапчука завялі ў пакой, абабіты свіной скураю з залатым цісненнем.

Што ж, пазалота сатрэцца,

Свіная ж скура застанецца! —

гаварылі сцены.

У тым жа пакоі стаялі ўпрыгожаныя разьбою крэслы з высокімі спінкамі.

— Сядай! Сядай! — запрашалі яны, а пасля жаласна рыпелі. — Ох, як ломіць косці! І ў нас ламавіца, як і ў старой шафы! Касталоміца ў спіне! Ох!

Затым хлапчук зайшоў у той самы пакой, што навісаў, быццам балкон, над ніжнім паверхам. Тут сядзеў сам старэнькі гаспадар.

— Дзякуй за алавянага салдаціка, дружа! — сказаў ён хлапчуку. — І дзякуй, што сам завітаў да мяне!

«Так, так» ці, лепш сказаць, «кхак, кхак!» — закрактала і зарыпела мэбля. Крэслаў, сталоў і стулаў было столькі шмат, што яны заміналі адно аднаму пазіраць на хлапчука.

На сцяне вісеў партрэт прыгожай маладой жанчыны з жывым вясёлым тварам, але зачасанай і ўбранай па даўнім ладзе: валасы яе былі напудраныя, а сукенка стаяла стырчком. Жанчына не сказала ні «так», ні «кхак», але ласкава пазірала на хлапчука, і ён тут жа запытаў у старога:

— Дзе вы яе дасталі?

— У крамцы старызніка, — адказаў той. — Там шмат такіх партрэтаў, але ніхто на іх не зважае: ніхто не ведае, з каго іх малявалі, — усе тыя асобы даўным-даўно памерлі і пахаваныя. Вось і гэтай пані няма на свеце гадоў пяцьдзесят, але я ведаў яе некалі, у даўніну.

Пад карцінай вісеў за шклом букецік засушаных кветак; ім, мусіць, таксама было гадоў пад пяцьдзесят, — такія яны былі старыя! Маятнік вялікага і старасвецкага гадзінніка гайдаўся туды-сюды, стрэлка рухалася, і ўсё ў пакоі старэла з кожнай хвілінаю, само таго не заўважаючы.

— У нас дома кажуць, што ты вельмі адзінокі! — прамовіў хлапчук.

— О! Мяне пастаянна наведваюць успаміны... Яны прыводзяць з сабой столькі знаёмых асоб і вобразаў!.. А цяпер вось і ты зайшоў да мяне! Не, мне добра!

І стары ўзяў з паліцы кніжку з малюнкамі. Там былі адлюстраваныя цэлыя працэсіі, незвычайна дзіўныя карэты, якіх цяпер ужо не ўбачыш, салдаты, падобныя на трэфовых валетаў, гарадскія рамеснікі са сцягамі, што луналі. У краўцоў на сцягах красаваліся нажніцы, якія падтрымлівалі два львы, у шаўцоў жа не боты, а арол з дзвюма галовамі — шаўцы робяць толькі парныя рэчы. Вось гэта была кніжка дык кніжка!

Стары гаспадар падаўся ў суседні пакой па сочыва, яблыкі і арэхі. Не, у старасвецкім доме, далібог, было, вельмі цудоўна і добра.

— А я проста не магу заставацца тут! — прамовіў алавяны салдацік, які стаяў на куфры. — Тут так ціха і сумна. Не, хто прывыкнуў да сямейнага жыцця, таму тут не жыць. Сілы маёй больш няма! Дзень цягнецца тут бясконца, а вечар яшчэ даўжэй! Тут не пачуеш ні прыемных гутарак, якія вялі, бывала, твае бацькі, ні вясёлай дзіцячай гульні, як у вас! Стары гаспадар такі адзінокі! Ты думаеш, яго хто-небудзь цалуе? Пазірае на яго хто-небудзь з ласкай? Бывае ў яго елка? Атрымлівае ён падарункі? Не, ніколі! Вось ён хіба труну атрымае!.. Не, далібог, я не вытрымаю такога жыцця!

— Ну, ну, хопіць! — сказаў хлапчук. — Па-мойму, тут цудоўна; сюды завітваюць успаміны і прыводзяць з сабою столькі знаёмых асобаў!

— Штосьці не бачыў я іх, ды і мне яны незнаёмыя ж! — адказаў алавяны салдацік. — Не, мне проста няма сілы заставацца тут!

— А трэба! — сказаў хлапчук.

У гэтую хвіліну ў пакой зайшоў з вясёлай усмешкаю стары і чаго ён толькі не прынёс! І сочыва, і яблыкаў, і арэхаў! Хлапчук адразу ж забыўся пра алавянага салдаціка.

Вясёлы і задаволены вярнуўся ён дадому. Дні ішлі за днямі; хлапчук па-ранейшаму дасылаў у стары дом прывітанні, а адтуль меў таксама прывітанні ў адказ, і вось хлопчык зноў накіраваўся туды ў госці.

Разныя трубачы зноў падалі свой голас: «Тра-та-та-та! Хлопчык прыйшоў! Тра-та-та-та!» Рыцары і паненкі на партрэтах пазвоньвалі даспехамі і шалясцелі шаўковымі сукенкамі, свіная скура размаўляла, а старыя крэслы рыпелі і крахталі ад раматусу ў спіне: «Ох!» Адным словам, усё было як і першы раз, — у старым доме час і дні ішлі адно ўслед аднаму, без ніякай змены.

— Не, я не вытрываю! — усклікнуў алавяны салдацік. — Я плакаў ужо волавам! Тут вельмі жалобна! Няхай лепш пашлюць мяне на вайну, няхай адарве там мне руку ці нагу! Усё ж змена будзе! Сілы больш у мяне няма!.. Цяпер і я ведаю, што гэта за ўспаміны, якія прыводзяць з сабою знаёмыя асобы! Мяне яны таксама наведалі, і, павер, ім не ўзрадуешся! Асабліва калі яны пачнуць наведвацца да цябе часта. Урэшце я готовы быў саскочыць з куфра!.. Я бачыў цябе і ўсіх тваіх!.. Вы ўсе стаялі перада мною, як жывыя! Гэта было раніцай у нядзелю... Усе вы, дзеці, стаялі ў сталовай, такія сур'ёзныя, набожна склаўшы рукі, і пелі ранішні псалом... Тата і мама стаялі тут жа. Нечакана дзверы адчыніліся, і ўвайшла, хоць яе не клікалі, двухгадовая ваша сястрычка Мары. А ёй варта толькі пачуць музыку альбо спевы — усё роўна якія, тут жа кружыцца ў танцы. Вось яна і пачала прытанцоўваць, але ніяк не магла трапіць у такт — вы спявалі гэтак працяжна... Яна падымала то левую ножку, то правую і выцягвала шыйку, але ладу не было ніякага. Ніхто з вас нават не ўсміхнуўся, хоць і нялёгка было стрымацца. Я не стрымаўся, ціхенька ўсміхнуўся сам сабе, дык і паляцеў долу! На лобе маім ускочыў вялікі гузак — ён і цяпер яшчэ не сыйшоў і так трэба мне... Усё, што бачыў, чуў і перажыў я ў вашай сям'і, так і ўсплывае ў мяне перад вачыма! Вось якія яны, гэтыя ўспаміны, і вось што яны прыводзяць з сабою!.. Скажы, вы і цяпер яшчэ спяваеце раніцай? Раскажы мне што-небудзь пра маленькую Мары! А калега мой, алавяны салдацік, як жыве? Вось шчаслівец!.. Не, не, я проста не вытрываю!..

— Цябе падарылі! — сказаў хлапчук. — І ты павінен застацца тут! Хіба ты не разумееш гэтага?

Стары гаспадар заявіўся са скрынкай, у якой было шмат самага рознага і незвычайнага: нейкія шкатулачкі, флакончыкі і калоды старасвецкіх картаў — такіх вялікіх, аздобленых золатам, цяпер ужо не ўбачыш! Дзядок адчыніў для госця і вялікія скрынкі даўняга камоднага бюро і нават клавікорды, на вечку якіх быў намалёваны пейзаж. Інструмент пад рукой гаспадара выдаваў ціхія дрыготкія гукі, а сам стары напяваў пры гэтым нейкую тужлівую мелодыю.

— Гэтую песню спявала калісьці яна! — сказаў ён, кіўнуўшы на партрэт, куплены ў старызніка, і вочы яго заблішчэлі.

— Я хачу на вайну! Хачу на вайну! — залемантаваў нечакана алавяны салдацік і кінуўся прэч з куфра.

Дзе ж ён дзеўся! Шукаў яго і сам стары гаспадар, шукаў і хлапчук — няма нідзе, ды і толькі.

— Ладна, я знайду яго пасля! — сказаў дзядок, але так і не знайшоў. Падлога ўся была са шчылінамі, салдацік упаў у адну з іх і ляжаў там, быццам у незасыпанай магіле.

Увечар хлапчук вярнуўся дадому. Час ішоў; наступіла зіма; вокны замерзлі, і хлопчыку прыйшлося дыхаць на іх, каб адтала на марозным шкле хоць маленькая лапінка, у якую можна было б зірнуць на вуліцу. Снег зацярушыў усе выразанкі і надпісы на аздобе старога дома і закідаў лесвіцу, — будынак стаяў быццам нежылы. Ды так яно і было: стары, гаспадар яго, памёр.

Вечарам да старога дома пад'ехала калясніца, на яе паклалі труну і павязлі дзядка за горад, у сямейны склеп. Ніхто не крочыў за труной — усе сябры старога даўным-даўно памерлі. Хлапчук паслаў услед труне паветраны пацалунак.

Пасля некалькіх дзён у старым доме назначылі аўкцыён. Хлапчук бачыў з акенца, як выносілі старасвецкія партрэты рыцараў і паненак, кветкавыя гаршкі з доўгімі вушамі-ручкамі, старыя крэслы і шафы ды камоды. Адно падалося сюды, іншае туды; партрэт пані, куплены ў крамцы старызніка, вярнуўся зноў у дом ды так там і застаўся: ніхто ж не ведаў гэтай жанчыны, дык нікому і не патрэбен быў яе партрэт.

Увесну пачалі бурыць стары дом — гэтая вартая жалю разваліна ўжо мазоліла ўсім вочы, і з вуліцы можна было зазірнуць у пакоі са шпалерамі са свіной скуры, што віселі цяпер абрыўкамі; зелянота на тэрасе разраслася яшчэ пышней і густа абвівала ўпалыя бэлькі. Затым прыбралі, вычысцілі мясціну, дзе стаяў стары дом.

— Вось і выдатна! — сказалі суседнія дамы.

Замест старога дома на вуліцы з'явіўся новы, з вялікімі вокнамі і белымі роўнымі сценамі. Перад ім, гэта значыць, уласна, на тым самым месцы, дзе стаяў раней стары дом, заклалі садзік, і вінаградныя галінкі пацягнуліся адтуль да сцяны суседняга дома. Садзік абгарадзілі высокімі жалезнымі краткамі, а ў яго вяла жалезная брамка. Усё гэта выглядала так хораша, што мінакі прыпыняліся і выцікоўвалі скрозь краткі. Вінаградныя галінкі былі ўсыпаныя дзесяткамі вераб'ёў, якія ціўкалі наперабой, але не пра стары дом, — бо яны яго не маглі помніць; з таго часу прайшло гэтулькі гадоў, што хлапчук паспеў стаць мужчынам. З яго выйшаў дзелавіты чалавек — на радасць бацькам. Ён толькі што ажаніўся і пераехаў са сваёй маладой жонкаю якраз у гэты новы дом з садам.

Абое яны былі ў садзе; муж назіраў, як жонка садзіла на клумбе нейкую ўпадабаную ёй палявую кветачку. Раптам маладая жанчына ўсклікнула:

— Ай! Што гэта?

Яна ўкалолася — з мяккай, рыхлай зямлі тырчэла штосьці вострае. Гэта быў — падумайце толькі! — алавяны салдацік, той самы, які знік у старога, валяўся ў смецці і, нарэшце, шмат-шмат гадоў праляжаў у зямлі.

Маладая жанчына абцерла салдаціка спачатку зялёным лістком, а затым сваёй тонкай хусцінкаю. Як цудоўна пахла ад яе духамі! Алавяны салдацік нібы акрыяў пасля страты прытомнасці.

— Дай мне на яго зірнуць! — усклікнуў малады чалавек, усміхнуўся і пахітаў галавою. — Ну, гэта, канечне ж, не той самы, але ён напамінае мне адну гісторыю з майго дзяцінства!

І ён расказаў сваёй жонцы пра стары дом, пра яго гаспадара і пра алавянага салдаціка, якога ён даў у падарунак беднаму адзінокаму дзядку. Карацей, ён расказаў усё, як было на самай справе, і маладая жанчына нават пусціла слязіну, слухаючы яго.

— А можа, гэта і ёсць той самы алавяны салдацік! — сказала яна. — Я схаваю яго на памяць. А ты абавязкова пакажы мне магілу таго старога чалавека.

— Я і сам не ведаю, дзе яна! — адказаў ён. — Ды і ніхто не ведае! Усе яго сябры памерлі раней за яго, дык ніхто і не даглядаў яго магілы, я ж у тыя часы быў яшчэ горкім дзіцем.

— Які жах быць такім адзінокім! — уздыхнула яна.

— Жах быць адзінокім! — сказаў салдацік. — Але якое шчасце бачыць, што пра цябе не забыліся!

— Шчасце! — паўтарыў чыйсьці голас зусім паблізу, але ніхто не пачуў яго, апроч алавянага салдаціка.

Гэта гаварыў шматок свіной скуры, якой калісьці былі абабітыя пакоі старога дома. Залацістасць з яго знікла ўся, і ён быў падобны ўжо на брудны грудок зямлі, але ў яго быў свой погляд на ўсё, і ён выказаў яго, гэты свой погляд:

Што ж, пазалота сатрэцца,

Свіная ж скура застанецца!

Алавяны салдацік, аднак, з гэтым не згадзіўся.

Оцените эту сказку: 5 - Очень хорошо 4 - Хорошо 3 - Нейтрально 2 - Плохо 1 - Очень плохо
Всего оценок: 3, средняя: 5.0 (от 1 до 5)